Otyłość jest uważana za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Z roku na rok na nadwagę lub otyłość cierpi coraz więcej osób. Według danych WHO liczba osób otyłych od roku 1980 do 2014 wzrosła ponad dwukrotnie. W 2014 roku 39% światowej populacji osób dorosłych powyżej 18 roku życia miało nadwagę, a 13% z nich cierpiało na otyłość 1.

Otyłość i nadwaga nie dotyka jednak tylko ludzi dorosłych. W 2014 roku na świecie  stwierdzono otyłość lub nadwagę aż u 41 milionów dzieci poniżej piątego roku życia. Powyższe dane pokazują jak poważnym problemem współczesnego świata jest nadmierna masa ciała 1.

 

Funkcje tkanki tłuszczowej i choroby związane z otyłością

Zgodnie z definicją otyłość charakteryzuje się wzrostem masy ciała poprzez zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej (powyżej 25% u mężczyzn, u kobiet powyżej 30% masy ciała) spowodowanym hipertrofią lub/i hiperplazją adipocytów 3.

Tkanka tłuszczowa nie jest biernym narządem, pełni ważne funkcje jako gruczoł dokrewny. Adipocyty, czyli komórki tłuszczowe, posiadają liczne receptory, dzięki czemu aktywnie uczestniczą w autoregulacji hormonalnej ustroju. Adipocyty syntetyzują i uwalniają (w odpowiedzi na bodźce) biologicznie aktywne związki zwane adipokinami o różnorodnym wpływie na organizm. Zatem tkanka tłuszczowa jest największym wewnątrzwydzielniczym narządem człowieka 4.

Nadmiar tkanki tłuszczowej jest nie tylko problemem estetycznym. Osoby cierpiące na otyłość są bardziej narażone na cukrzycę typu II, choroby związane z układem krążenia, udar mózgu, zaburzenia oddychania czy mięśniowo szkieletowe oraz wiele innych 3. W trakcie wieloletnich badań wykazano, że otyłość jest niezależnym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca (ChNS), a prawie 80% pacjentów z otyłością umiera w wyniku ChNS 6.

Osoby z otyłością żyją krócej od osób z prawidłową masą ciała. Główną przyczyną zwiększonej umieralności tej grupy osób są choroby związane z układem sercowo-naczyniowym. U mężczyzn ze skrajną otyłością ryzyko przedwczesnej śmierci jest nawet 12-krotnie wyższe niż u mężczyzn w tym samym wieku o prawidłowej masie ciała 7. Nadmierna masa ciała sprzyja rozwojowi choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego czy niewydolności serca 3.

Warto zwrócić uwagę, że nie tylko ilość tkanki tłuszczowej w organizmie ma znaczenie, ale także jej lokalizacja istotnie wpływa na podatność na choroby związane z otyłością. Wyróżnia się dwa typy otyłości:

  • brzuszną
  • pośladkowo-udową.

Otyłość brzuszna jest szczególnie groźna dla zdrowia. Według badań istnieje liniowa zależność pomiędzy nią a występowaniem cukrzycy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego niezależnie od wskaźnika BMI. Płeć oraz pochodzenie nie wpływają na tę zależność 7.

 

Przyczyny otyłości

Istnieje wiele czynników prowadzących do wystąpienia otyłości. Jest ona zwykle skutkiem braku aktywności fizycznej oraz spożywania niezdrowej, wysokokalorycznej i przetworzonej żywności. Najwięcej otyłych osób jest w Stanach Zjednoczonych (35% dorosłej populacji). Częstość występowania otyłości w Europie Wschodniej, wschodniej części Morza Śródziemnego, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoszech jest niższa niż w USA, ale i ona stale się zwiększa. Natomiast w większej części Afryki, Japonii i Chinach otyłość nie jest tak powszechna. W Chinach zaledwie 7,3% dorosłych cierpni na otyłość, a w Japonii to jedynie 3,5% 10. Jednak i w tych krajach sytuacja się niekorzystnie zmienia przez rozpowszechnianie żywności typu fast food oraz ogólną zmianę nawyków żywieniowych i trybu życia 3.

Na rozwój otyłości wpływ ma nie tylko to, co jemy. Czynniki genetyczne oraz stan hormonalny organizmu również odgrywają znaczącą rolę w patogenezie otyłości. Genetyczne uwarunkowania otyłości są bardzo złożone. Wykryto bardzo wiele genów, które mogą mieć związek z otyłością 3. Niektóre polimorfizmy mogą sprzyjać przybieraniu na masie ciała, inne natomiast zapobiegają gromadzeniu nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Mutacje w genach mogą dotyczyć genów związanych z dojrzewaniem adipocytów, przemianą materii oraz wpływających na regulację spożywania pokarmu 13. Skłonność do otyłości i nadwagi jest dziedziczona, ale jej dziedziczenie ma charakter poligenowy 14.

 

Choroba cywilizacyjna, jaką jest otyłość staje się problemem, dotykającym coraz większą grupę ludzi na całym świecie. Jednakże coraz szybszy tryb życia, prowadzący do niekorzystnych zmian w nawykach żywieniowych,  nie sprzyja zmianie tych tendencji.

 

 

Artykuł napisany we współpracy z Pauliną Wierkiewicz.

 

  1. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ Dostęp 10.2017
  2. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ Dostęp 10.2017
  3. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość- definicja, epidemiologia, patogeneza. Post Nauk Med, 2013;25(4):301-306
  4. Imiela T, Grabowski M. Odrębności choroby wieńcowej i niewydolności serca u osób otyłych. Kardiol. na co dzień. 2007;3(2):102-105
  5. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość- definicja, epidemiologia, patogeneza. Post Nauk Med, 2013;25(4):301-306
  6. Szymocha M, Bryła M, Maniecka-Bryła I. Epidemia otyłości w XXI wieku. Zdr Publ 2009;119(2):207-212
  7. Buksińska-Lisik M, Lisik W, Zaleska T. Otyłość – choroba interdyscyplinarna. Przew Lek. 2006;1:72-77.
  8. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość- definicja, epidemiologia, patogeneza. Post Nauk Med, 2013;25(4):301-306
  9. Buksińska-Lisik M, Lisik W, Zaleska T. Otyłość – choroba interdyscyplinarna. Przew Lek. 2006;1:72-77.
  10. WHO. Global status report on noncommunicable diseases 2014; 232-239
  11. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość- definicja, epidemiologia, patogeneza. Post Nauk Med, 2013;25(4):301-306
  12. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość- definicja, epidemiologia, patogeneza. Post Nauk Med, 2013;25(4):301-306
  13. Adamska E, Ostrowska L. Nutrigenetyka i nutrigenomika a leczenie otyłości i chorób towarzyszących. Forum Zaburzeń Metabol. 2010;1(3):156-167.
  14. Kottke TE, Wu LA, Hoffman RS. Economic and psychological limplications of the obesity epidemic. Mayo Clin Proc 2003;78: 92-94.